Vì sao hộ chiếu vaccine có thể trở thành “mớ hỗn độn”?

Chính quyền Biden đang có kế hoạch quản lý thông tin đăng nhập cho phép công dân Mỹ chứng minh việc tiêm phòng. Được gọi là “hộ chiếu vaccine”, những thông tin đăng nhập có thể hiển thị trên ứng dụng điện thoại thông minh hoặc in ra. Nhiều công ty cho biết sẽ yêu cầu bằng chứng về việc tiêm phòng trước khi cho mọi người tham dự các buổi hòa nhạc hoặc đi du lịch.

Hồi tháng 1, Tổng thống Joe Biden chỉ đạo các cơ quan đánh giá tính khả thi của việc liên kết tiêm chủng coronavirus với Hộ chiếu vaccine phiên bản kỹ thuật số. Hôm thứ hai 29/3, Andy Slavitt, cố vấn cấp cao Nhà Trắng, khẳng định Chính phủ không có nhiệm vụ tạo ra một hộ chiếu như vậy hoặc lưu dữ liệu này của các công dân. Tuy nhiên, chính quyền Biden vẫn tham gia vào các nỗ lực và sẽ cung cấp hướng dẫn cho khu vực tư nhân về vấn đề này. Ông Andy Slavitt mô tả hộ chiếu vaccine tốt nhất là miễn phí, công bằng, an toàn, có thể truy cập bằng nhiều ngôn ngữ và có cả bản giấy và bản số hoá.

“Tổ chức một hệ thống thống nhất cho thông tin xác thực này sẽ vô cùng phức tạp và rủi ro rất cao. Các lựa chọn không nhất quán sẽ gây nhầm lẫn và có thể làm tổn hại đến các nỗ lực y tế cộng đồng”, các quan chức cho biết trong cuộc họp trong tháng 3 của Hội đồng điều phối công nghệ thông tin y tế Mỹ. “Một cách tiếp cận thông tin vaccine hỗn loạn và không hiệu quả có thể làm giảm các biện pháp phòng chống, làm chậm phục hồi kinh tế và suy giảm lòng tin của công chúng”.

Ít nhất 17 nhóm đang nghiên cứu các phiên bản “hộ chiếu vaccine” khác nhau, bao gồm liên minh công ty công nghệ có tên Sáng kiến chứng nhận tiêm chủng (VCI), Tổ chức y tế thế giới và Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế. Bang New York bắt đầu sử dụng thẻ kỹ thuật số do IBM phát triển, có thể hiển thị tình trạng tiêm chủng hoặc kết quả xét nghiệm Covid-19.

Các quan chức liên bang và nhóm nghiên cứu xử lý các vấn đề kỹ thuật, đạo đức và công bằng. Vaccine không dễ dàng có sẵn cho tất cả mọi người và hiện tại, phổ biến hơn trong các cộng đồng da trắng và giàu có. Các chương trình thông tin xác thực phải có các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư, chống lại các vụ hack hoặc giả mạo. “Việc thực hiện có khả năng cao là xây dựng sai, sử dụng sai hoặc một mớ hỗn độn quan liêu,” quan chức này nói.

“Hộ chiếu vaccine” không phải là ý tưởng mới. Nhiều du khách quốc tế quen thuộc với thẻ tiêm chủng, là một tờ giấy màu vàng thể hiện việc tiêm chủng của một người. Một số khu vực yêu cầu bằng chứng tiêm phòng các bệnh như sốt vàng da hoặc bệnh lao.

Các nghiên cứu đang được tiến hành để tìm hiểu liệu những người được tiêm chủng có thể bị nhiễm bệnh trở lại, không có triệu chứng rồi truyền virus cho người khác hay không. Vì vậy các quan chức y tế cần thận trọng khi đưa ra quyết định cho đến khi mọi việc sáng tỏ. Phạm vi của một hệ thống hộ chiếu vaccine cũng không rõ ràng. Hộ chiếu có thể được sử dụng ở Mỹ cho phép người được tiêm chủng tiếp tục hoạt động nhất định như sự kiện thể thao. Một số quốc gia có thể chọn triển khai hộ chiếu vaccine với khách du lịch quốc tế.

Việc tiêm phòng giúp một số ngành trở lại hoạt động bình thường, du lịch có thể sẽ được hưởng lợi nhiều nhất. Hộ chiếu vaccine được đề xuất như một cách để giúp Chính phủ, người dân và du khách thoải mái hơn khi mở cửa du lịch. Hiệp hội Du lịch Mỹ đề xuất chính quyền Biden ấn định thời hạn cuối cùng vào ngày 1/5 để đưa ra kế hoạch mở cửa trở lại cho du khách quốc tế. “Nếu không dỡ bỏ lệnh cấm du lịch quốc tế và kích thích nhu cầu trở lại, Hiệp hội Du lịch Mỹ ước tính tổng cộng 1,1 triệu việc làm không được phục hồi và thiệt hại 262 tỷ USD chi tiêu ngoại tệ vào cuối năm 2021”, thư của Hiệp hội Du lịch Mỹ có đoạn. Hiệp hội này cho rằng những người được tiêm chủng nên được miễn các thủ tục nhưng phản bác quan điểm “các yêu cầu về vaccine là điều kiện tiên quyết để đi du lịch”.

Hộ chiếu vaccine có thể giúp mang lại cảm giác an toàn khi đi du lịch, nhưng các quan chức y tế cho biết còn quá sớm để biết liệu cảm giác đó có được bảo đảm hay không. “Chúng tôi vẫn đang ở một nơi mà chúng tôi không biết tiêm chủng ngăn ngừa bạn đến mức nào”, Henry Raymond, Phó giáo sư tại trường y tế công cộng Rutgers nói.

Liên minh châu Âu gần đây đề xuất một “Chứng chỉ số tạo điều kiện cho việc di chuyển tự do an toàn của công dân trong EU ở đại dịch Covid-19”, là bằng chứng dạng số hoá cho thấy người đó được tiêm chủng, xét nghiệm âm tính hoặc khỏi coronavirus. Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế phát triển một ứng dụng di động có tên “Travel Pass” hiển thị kết quả xét nghiệm coronavirus hoặc bằng chứng về việc tiêm chủng với mục đích cung cấp cho “các chính phủ sự tự tin để mở lại biên giới mà không áp đặt kiểm dịch đối với khách du lịch đến”. Công ty IBM đang nghiên cứu “thẻ sức khỏe” để giúp mọi người thuận lợi hơn khi di chuyển qua lại giữa những địa điểm quen thuộc như nơi làm việc, trường học, sân vận động hoặc sân bay.

Mercedes Carnethon, Phó chủ tịch bộ phận y tế dự phòng tại trường y Feinberg thuộc Đại học Northwestern (Mỹ), cho biết: “Thật khó để tưởng tượng bằng cách nào hộ chiếu vaccine có thể được sử dụng theo cách giúp việc đi lại trên khắp thế giới trở nên an toàn hơn theo cách bình đẳng. Trong khi Mỹ có hơn 143 triệu liều vaccine, hàng chục quốc gia vẫn chưa tiêm một mũi nào. Hộ chiếu vaccine được cấp cho du lịch quốc tế, rõ ràng sẽ khiến các quốc gia ít được tiếp cận với vaccine rơi vào thế bất lợi”.

WHO cảnh báo: “Các quốc gia không nên đưa ra các yêu cầu về bằng chứng tiêm chủng như một điều kiện để bay hoặc nhập cảnh, vì vẫn còn những ẩn số quan trọng liên quan đến hiệu quả của việc tiêm chủng trong việc giảm lây truyền. Việc tiêm phòng cho khách du lịch có thể dẫn đến nguồn cung cấp vaccine không đủ cho các nhóm người được ưu tiên”. Cũng có những lo ngại về quyền riêng tư cần xem xét, vì mọi người không sẵn sàng chia sẻ dữ liệu sức khỏe của bản thân với các công ty. 

Các chuyên gia cho rằng ở một quốc gia có sự chia rẽ chính trị trong các chiến lược chống dịch, hệ thống hộ chiếu vaccine có thể là “món hàng khó bán”.

Mỹ chưa thể hiện sự thống nhất, không giống như các quốc gia ở châu Âu, châu Á và đặc biệt là New Zealand, nơi chính quyền thực hiện nhiều lần đóng cửa biên giới khi cần thiết. “Có vẻ việc yêu cầu du khách đến Mỹ xuất trình hộ chiếu vaccine rất khó để nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng”, một chuyên gia nêu ý kiến.