Đến làng làm nhang Phong Ấp, không khí Tết thật rõ ràng, mùi thơm nhè nhẹ trong gió. Những bó nhang, tăm nhang được xếp cẩn thận, bung xòe như những đóa hoa thật đẹp. Nghề làm nhang thì quanh năm, nhưng vào cuối năm, không khí làm việc càng rộn rã hơn. Ngay từ đầu đường vào làng, PV Người Đưa Tin đã thấy những chiếc xe máy chất đầy những bó nhang đưa đi tiêu thụ ở các nơi.
Đây là giai đoạn cao điểm chuẩn bị nhang cho dịp Tết và rằm tháng Giêng. Vì vậy, nhiều hộ sản xuất phải huy động người thân trong gia đình để làm việc, có hộ ít người thì thuê mướn thêm nhân công. Tất cả đều làm việc hăng say để giao nhang cho các đại lý thu mua theo đúng hẹn.
Tăm nhang sau khi mua về sẽ được nhuộm màu và đem đi phơi nắng.
Nhang ở Phong Ấp chủ yếu là nhang quế, nhang trầm nên từ ngoài đường đã có thể ngửi thấy mùi hương nhẹ nhàng phảng phất trong gió. Ghé vào nhà bà Nguyễn Thị Kim Xuyến (55 tuổi), gia đình đã có ba đời làm nhang trong khoảng 80 năm qua, từ con đường trước nhà đã thấy những giàn nhang đang phơi mình trong nắng sớm.
Bà Xuyến cho biết để làm ra cây nhang không khó nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và trải qua nhiều công đoạn. Tăm nhang được gia đình bà đặt mua ở tận Hà Nội với giá 30.000 đồng/kg rồi đem về nhuộm màu, phơi nắng. Bột nhang thường được làm từ bột quế, bột trầm, trộn theo công thức nhất định với hỗn hợp keo để tạo độ kết dính. Bột quế được bà mua từ Đà Nẵng về, tùy theo loại có giá từ 20.000 đến 50.000 đồng/kg. Còn bột trầm được sản xuất từ những xác tỉa của trầm, trầm kiến. Tất cả đều là nguyên liệu tự nhiên, không dùng hương hóa chất nên nhang sản xuất ra có mùi thơm rất dễ chịu.
Bột nhang chủ yếu làm từ bột quế, bột trầm.
Tăm nhang được đưa vào máy phóng để phủ bột nhang lên. Sau khi phủ bột xong, những que nhang thơm ngát sẽ được đem phơi khô rồi đóng gói. Nhang được phơi liên tục trong 6 tiếng đồng hồ, cứ 3 tiếng phải trở mặt nhang một lần. Nhang phơi đủ nắng sẽ có mùi thơm, bảo quản được lâu. Chính vì vậy, nghề làm nhang chỉ làm được vào những ngày trời không mưa. Công đoạn cuối cùng là vào bì, đóng gói rồi xuất đi các nơi. Nhang xuất bán thường tính theo kg, giá nhang quế 30.000 đồng/kg, nếu có pha trầm từ 50.000 đồng/kg – 100.000 đồng/kg tùy loại…
Đi dọc những con đường ở thôn Phong Ấp, sắc đỏ của những khóm nhang phơi trên giàn cứ hút mắt người xem. Người trong thôn bảo, cứ thấy mấy nhà làm nhang bắt đầu làm nhiều, phơi cả ra ngoài đường là biết đã vào vụ Tết rồi. Vụ Tết thường bắt đầu từ tháng 10 âm lịch hàng năm. Ngày thường gia đình bà Xuyến chỉ làm 30kg bột thì những ngày làm vụ Tết phải sản xuất gấp 3 lần với khoảng 90 -100kg bột mỗi ngày mới đủ cung ứng cho thị trường. Những ngày nay, ở các cơ sở sản xuất đều tất bật trộn bột, se nhang, đóng gói… và những chuyến hàng cứ nối nhau.
Người làm nghề cho bột vào máy phóng nhang.
Những năm gần đây, nhờ sự hỗ trợ của máy móc, năng suất sản xuất nhang tăng lên nhiều lần.
Nhang được phơi liên tục 6 tiếng đồng hồ, cứ 3 tiếng trở mặt nhang một lần.
Sau đó, được cân ký và bó lại.
Vào bì, đóng gói nhang.
Xếp những bó nhang đã thành phẩm thành bó lớn để đem đi tiêu thụ.
Đang vào bì cho những bó nhang, chị Trần Thị Kim Trực cho biết do ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19 nên công việc bán hàng của chị không thể duy trì nên chị phụ cô mình làm nghề nhang mấy tháng nay. Học nghề không khó nhưng đòi hỏi người làm nghề phải chịu khó. Tuy tiền công không nhiều nhưng nhờ có công việc này mà mấy tháng qua chị có thêm thu nhập cho những ngày tết sắp đến.
Trải qua nhiều thế hệ, nghề làm nhang ở Phong Ấp cũng có những bước chuyển mình. Trước đây, khi chưa có sự hỗ trợ từ máy móc, muốn làm nhang, mọi công đoạn đều phải làm bằng tay. Ai khéo tay thì mới làm ra được cây nhang tròn và đẹp. Trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhang bắt đầu được sản xuất bằng máy và số lượng người làm nhang cũng tăng hơn so với trước.
“Nếu làm tay mỗi ngày chỉ sản xuất được 3.000 cây thì làm máy năng suất cao gấp 10 lần lên 30.000 cây. Tuy làm tay cây nhang không đều và không đẹp bằng làm máy nhưng nhang làm tay sẽ thơm hơn và ít bị tắt khi đốt”, bà Xuyến nói.
Những giàn phơi nhang trải khắp các con đường của thôn Phong Ấp, phơi mình trong nắng sớm.
Nhang ở làng được sản xuất từ nguyên liệu tự nhiên nên mùi thơm rất dễ chịu.
Ngày cuối năm đi mua sắm các thứ chuẩn bị cho Tết, hầu như ai cũng mua vài nén nhang về thắp cho ông bà, tổ tiên mình. Dù năm nay bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 số lượng tiêu thụ có giảm hơn so với mọi năm nhưng mặt hàng này vẫn bán chạy. Vì vậy, người làm nghề cũng có thêm thu nhập trong những ngày giáp Tết.
Nén nhang biểu tượng cho tấm lòng thành kính của những người đang sống với thế hệ đã khuất. Hương thơm ngan ngát, nhè nhẹ lan toả, khói hương cuộn bay lên mờ ảo. Nhưng đằng sau đó là bao nỗi nhọc nhằn, vất vả và là sự yêu nghề, cái tâm của những người làm nghề nhang. Cùng với những phong tục truyền thống khác, nén nhang đã góp phần tạo nên và bảo tồn giá trị bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
Clip: Làng làm nhang Phong Ấp vào vụ Tết
Châu Tường
