Giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 vẫn gặp những vướng mắc cố hữu từ những năm trước. Ảnh: T.L.
Chưa giải quyết được căn cơ
Tại phiên thảo luận chuyên đề giải ngân đầu tư công trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5, ngày 17/12, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Duy Hưng cho biết, kết quả giải ngân vốn đầu tư công trong 11 tháng qua khá tích cực, ước đạt hơn 338.000 tỉ đồng, đạt 58,3% kế hoạch.
Mặc dù kết quả thấp hơn cùng kỳ năm 2021 và một số năm gần đây nhưng đây là năm có số giải ngân cao nhất so với các năm trước đây. Năm 2022, số vốn cần giải ngân khá lớn, tăng 26% (120.000 tỉ đồng) so với kế hoạch năm trước, trong khi chịu nhiều tác động bên ngoài từ giá nguyên nhiên vật liệu, cước phí vận chuyển hàng hóa quốc tế… tăng cao.
Tuy nhiên, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cũng thừa nhận tỉ lệ giải ngân mới đạt 53,8% cho thấy việc này còn rất bấp bênh, đây không phải là vấn đề mới, mà đã bàn, nói nhiều nhưng chưa được giải quyết căn cơ.
Từ góc độ người thực hiện dự án, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) đã chỉ ra một loạt nguyên nhân chậm giải ngân đầu tư công, từ thủ tục đầu tư và thanh quyết toán các dự án cho đến thiếu hụt định mức, đơn giá khiến nhà thầu thua thiệt.
Ví dụ đắp nền đường, Nhà nước quy định 16.000 đồng/m3 nhưng thuê thực tế 30.000 đồng/m3, cấp phối đá dăm 30.000 đồng nhưng thực tế 120.000 đồng… Hay đơn giá K máy áp dụng từ thời Liên Xô cũ thấp bằng một nửa đơn giá thật, doanh nghiệp không đủ vốn tích lũy để thi công, năng suất vì thế thấp bằng một nửa so với khu vực. Đơn giá nhân công áp dụng từ năm 2019 cũng sai lệch rất nhiều so với thực tế.
“Có nhà thầu như Vinaconex vừa bắt đầu triển khai dự án Mai Sơn – Quế Lộ, khi so sánh đơn giá gói thầu được duyệt và chi phí thực tế đã lỗ khoảng 40%, nhưng không làm thì không có việc cho cán bộ nhân viên”, ông Hiệp nói.
Dẫn chứng dự án sân bay Long Thành được triển khai trong năm 2023, ông Hiệp cho biết cơ chế chọn thầu, xét thầu còn rất lúng túng. Ví dụ cơ chế dự thầu ban đầu phải có kinh nghiệm nhưng ở Việt Nam chưa có sân bay mới nào công suất 25 triệu khách/năm. Do đó, không doanh nghiệp trong nước nào làm được, doanh nghiệp nước ngoài có thể triển khai nhưng cũng không thể làm theo đơn giá Việt Nam.
Ông Hiệp nêu ví dụ về việc xây dựng Landmark 81 tầng do nhà thầu Việt Nam là Coteccons, dù chưa có kinh nghiệm xây tòa 81 tầng nhưng vẫn đảm nhiệm và đạt kết quả rất tốt. Vì vậy các dự án như sân bay Long Thành nên áp dụng để phát huy sức mạnh nhà thầu trong nước.
Sửa ngay những bất cập trong năm 2022
Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5 với nhiều phiên thảo luận chuyên sâu, tìm giải pháp tháo gỡ vướng mắc để phát triển kinh tế. Ảnh: T.L.
Quốc hội đã thông qua kế hoạch đầu tư công năm 2023 với tổng số vốn trên 700 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 25% (khoảng 140 nghìn tỷ đồng) so với kế hoạch năm 2022 và tăng khoảng 260 nghìn tỷ đồng so với kế hoạch năm 2021 (năm đầu tiên của kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025). Năm 2023 cũng yêu cầu phải giải ngân toàn bộ số vốn thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội.
Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, năm 2023, tình hình thế giới dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; lạm phát duy trì ở mức cao; quan điểm điều hành chính sách của nhiều quốc gia thay đổi nhanh, mạnh. Giá nhiều yếu tố đầu vào, chi phí sản xuất kinh doanh tiếp tục xu hướng tăng. Thị trường tài chính, tiền tệ, bất động sản toàn cầu gặp nhiều khó khăn.
Trong bối cảnh đó, việc đẩy mạnh giải ngân đầu tư công càng trở nên quan trọng, góp phần tăng trưởng kinh tế GDP, gián tiếp đưa tiền vào thị trường để kích thích tổng cung, tổng cầu; tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người lao động và cải thiện cơ sở hạ tầng, gián tiếp giúp phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội mạnh hơn, nhất là sau những cú sốc về khủng hoảng, suy thoái, dịch bệnh…
Thứ trưởng yêu cầu trước ngày 31/12/2022, cần khẩn trương phân bổ chi tiết kế hoạch vốn năm 2023 cho các nhiệm vụ, dự án để có thể giải ngân từ ngày đầu, tháng đầu của năm 2023. “Trước tiên là sửa ngay các bất cập đã phát hiện trong năm 2022 nêu ở trên nhằm đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công”, Thứ trưởng nói.
Chủ tịch Hiệp hội nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) cũng đề nghị cần có biện pháp giải quyết rốt ráo để đầu ra của vốn ngân sách ở các dự án đầu tư công được lưu thông nhanh chóng. Đặc biệt, để kịp triển khai các dự án hiện nay, cần có kế hoạch rà soát phân loại các đơn giá, định mức để có kế hoạch bổ sung ngay trong quý 1/2023.
Ngoài ra, cần bổ sung ngay các định mức chuyên ngành giao thông vào hệ thống định mức xây dựng làm cơ sở áp dụng cho các gói hạ tầng. Cần có quy trình phân cấp, phân quyền cụ thể, rõ ràng cho các Ban Quản lý dự án, Chủ đầu tư để xử lý việc điều chỉnh, giải quyết các việc phát sinh, điều chỉnh các gói thầu.
