Văn bản hướng dẫn chưa phù hợp, thiếu tính khả thi khiến doanh nghiệp chịu thiệt hại nặng do đứt gãy dòng tiền hoàn thuế VAT. Ảnh: TL.
Phát biểu thảo luận về thực hiện Kế hoạch tài chính quốc gia và vay, trả nợ công 5 năm giai đoạn 2021 – 2025, ngày 2/11, đại biểu Trần Văn Lâm, Ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang, thẳng thắn bày tỏ nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh.
“Ví dụ như thuế thu nhập cá nhân hiện hành với quy định mức khởi điểm mức chịu thuế, phân chia bậc luỹ tiến, mức giảm trừ gia cảnh không được cập nhật theo mức lương tối thiểu khi người lao động có mức lương tối thiểu thấp, giá cả, lạm phát. Có nội dung đã lạc hậu cả chục năm”, ông Lâm nêu thực tế.
Hay thuế giá trị gia tăng (VAT), nội dung được xem là sắc thuế tiên tiến, hiện đại, cũng đang “mắc” một số bất cập như: số thu lớn, số hoàn cũng lớn. Năm 2022, số thu VAT đạt 390.000 thì hoàn 150.000 tỷ đồng (khoảng 38%). Năm 2023, ước thu 365.000 tỷ đồng thì hoàn 160.000 tỷ đồng (gần 44%), năm 2024, dự kiến thu hơn 390.000 tỷ đồng thì hoàn khoảng 171.000 đồng (43,8%).
“Quy trình hoàn thu phức tạp, tốn kém, diễn ra ở rất nhiều khâu trung gian… kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu, quá trình này gia tăng nguy cơ rủi ro gian lận, thất thu ngân sách. Đây là vấn đề cần được xem xét giải quyết căn cơ”, ông Lâm nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà, Đoàn đại biểu tỉnh Quảng Ninh cũng cho rằng, thời gian qua, nổi lên vấn đề về ách tắc, tồn đọng hoàn thuế VAT, khiến các doanh nghiệp và một số hiệp hội ngành hàng đồng loạt gửi đơn kiến nghị, kêu cứu. Nguyên nhân chính xuất phát từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của Tổng Cục thuế có những điểm chưa phù hợp, thiếu cơ sở pháp lý vững chắc, thiếu tính khả thi và thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan.
“Chẳng hạn với nhóm mặt hàng ngành gỗ, Tổng cục Thuế hướng dẫn các cục thuế thực hiện rà soát xác minh qua các khâu mua hàng đến khâu thu mua là quá mức cần thiết, bởi theo quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng, VAT chỉ phát sinh và phải nộp từ khâu chế biến có hóa đơn giá trị gia tăng”, đại biểu lấy ví dụ, đồng thời nhấn mạnh, chính những quy định bất cập của ngành thuế đã khiến các doanh nghiệp chịu thiệt hại nặng nề do đứt gãy dòng tiền hoàn thuế VAT.
Theo báo cáo tổng hợp đến ngày 7/6/2023 của Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam, số tiền thuế VAT của doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ chưa được hoàn đến nay là 6.100 tỷ đồng. Trong đó các doanh nghiệp xuất khẩu dăm gỗ khoảng hơn 4.000 tỷ đồng. Riêng 11 doanh nghiệp xuất khẩu dăm lớn trên địa bàn Quảng Ninh chưa được hoàn 1.105 tỷ đồng.
Tuy nhiên, đây chưa phải là tất cả số tiền mà doanh nghiệp đang bị nợ đọng. Theo số liệu báo cáo của ngành thuế đối với lĩnh vực gỗ và các sản phẩm gỗ, số hồ sơ tồn, chưa giải quyết hoàn của năm 2022 và nửa đầu năm 2023 là 149 hồ sơ, xấp xỉ 9% tổng số hồ sơ đề nghị. Nhưng trên thực tế, với các doanh nghiệp thì vốn đọng vào tiền hoàn thuế VAT còn cao hơn rất nhiều bởi có nhiều doanh nghiệp vì nộp sơ hoàn thuế lần đầu vướng mắc nên chưa nộp hồ sơ tiếp theo…
Điều đáng nói là Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện chỉ đạo Bộ Tài chính khẩn trương kiểm tra, đánh giá, hướng dẫn các hồ sơ xem xét xin hoàn thuế VAT, tuy nhiên, văn bản của Tổng cục Thuế đã ban hành trước đó, có bất cập, nhưng không có chỉnh lý, thu hồi, nên các địa phương đang áp dụng khác nhau, địa phương thì giải quyết hoàn thuế, địa phương thì không giải quyết hoàn thuế VAT cho doanh nghiệp.
“Ngay cả Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã khẳng định, việc Tổng cục Thuế xác minh đến tận khâu thu mua từ người dân là chưa thật phù hợp và nhất quán với các quy định pháp luật hiện hành”, bà Hà nhấn mạnh.
Tương tự, với nhóm mặt hàng tinh bột sắn, bà Hà cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp Việt nam phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý của đối tác Trung Quốc và coi đây là căn cứ để cho rằng doanh nghiệp không đáp ứng điều kiện hoàn thuế là chưa đủ thuyết phục…
“Tổng cục Thuế cần chấp nhận tính pháp lý của tờ khai hải quan để đánh giá về tính xác thực của khối lượng xuất khẩu. Lý do, việc xin ý kiến các cơ quan tư pháp về tính pháp lý của các hợp đồng mua bán của bên đối tác Trung Quốc để đánh giá về tính thực chất của hoạt động xuất khẩu không phải là cách giải quyết thấu đáo đối với các hồ sơ tồn đọng về xuất khẩu tinh bột sắn hiện nay”, bà Hà cho hay.
Cần thực hiện “hoàn trước, kiểm sau” với các doanh nghiệp xuất khẩu có uy tín, có chất lượng để thúc đẩy phát triển. Ảnh: TL.
Các đại biểu cùng chung nhận định, trong giai đoạn khó khăn như hiện nay, việc bị “ngâm” tiền hoàn thuế VAT càng khiến “khó chồng khó”. Trên thực tế, có doanh nghiệp đã phải than thở rằng, doanh nghiệp vi phạm về nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước thì bị xử lý nghiêm. Nhưng doanh nghiệp bị nợ đọng vốn xây dựng cơ bản và bị giam tiền thuế, hoàn thuế VAT gây thiệt hại lớn thì chẳng biết kêu ai?
“Đã có những doanh nghiệp phải đóng cửa, máy móc trang thiết bị đầu tư nhiều tỷ đồng phải phủ bạt để không; đơn hàng bị hủy bỏ; nợ quá hạn tại ngân hàng phát sinh; người lao động mất việc làm; giá nguyên liệu đầu vào thấp, người dân bị thiệt hại…”, đại biểu Hà bức xúc.
Từ thực tế trên, để giải quyết dứt điểm và hiệu quả tình trạng này, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo khẩn trương, rà soát, cải cách, tinh gọn các thủ tục hành chính…
“Bộ Tài chính cần chỉ đạo, rà soát, tháo gỡ vướng mắc từ các văn bản chuyên ngành, khẩn trương giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp, thực hiện “hoàn trước, kiểm sau” với các doanh nghiệp xuất khẩu có uy tín, có chất lượng, chấp nhận tính pháp lý của tờ khai hải quan. Cùng với đó, Bộ NN&PTNT cần phối hợp khẳng định có phải xác định nguồn gốc sản phẩm hay không, hồ sơ thủ tục hướng dẫn như thế nào để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất…”, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà kiến nghị.
